Onderzoekers schatten dat het
Amazone-bassin zowat een derde van alle dier- en plantensoorten ter wereld
herbergt, en niemand weet hoeveel soorten er leven in de regenwouden en
rivieren in de streek. Zeker is dat er duizenden soorten leven die nog niet
ontdekt zijn, maar intussen zijn het er wel zes minder. Amerikaanse
onderzoekers hebben namelijk zes nieuwe soorten meerval ontdekt en beschreven.
Opvallend is dat de mannetjes tentakels op hun neus hebben, die op de eieren
lijken, en die de mannetjes gebruiken om de vrouwtjes te verleiden.
Doctor Lesley de Souza, een ichtyoloog -
visdeskundige - en specialist natuurbescherming aan het Field Museum in Chicago
was duidelijk enthousiast over de ontdekking.
"We hebben zes nieuwe soorten van echt
coole meervallen ontdekt in de rivierbekkens van de Amazone en Orinoco. Ze
hebben tentakels op hun snuit, ze hebben stekels die uit hun kop steken, bijna
als klauwen, om zichzelf en hun nesten te beschermen, en hun lichaam is bekleed
met beenachtige platen, als een bepantsering. Het zijn krijgers, het zijn
vis-superhelden", zo zei ze in een persmededeling van het museum. De Souza
is de belangrijkste auteur van de monografie waarin de nieuwe soorten
beschreven worden.
De nieuwe soorten behoren tot de familie
van de harnasmeervallen, en tot het geslacht Ancistrus. De vissen leven in
rivieren en worden 8 tot 16 cm groot. Mensen met een aquarium kennen Ancistrus
mogelijk als de "algeneters" met een zuignap-mond, die de ruiten van
het aquarium helpen schoonhouden.
Vissen uit het geslacht Ancistrus staan in
het Engels ook bekend als "bristlenose catfish", stoppelneus
meervallen, omdat er bij de mannetjes tentakels uit de neus groeien. Die moeten
de vrouwtjes ervan overtuigen dat de eigenaars van de tentakels goede vaders
zullen zijn. Bij Ancistrus zijn het immers de mannetjes die zich bekommeren om
de jongen, die het nest met eieren beschermen, en roofdieren verjagen. En de
tentakels, die de mannetjes een "aandoenlijk lelijk" uiterlijk geven,
zorgen ervoor dat de potentiële vaders eruitzien alsof ze weten wat ze moeten
doen.
"Het idee is dat de tentakels van een
mannetje er voor een vrouwtje uitzien als eieren. En dat geeft haar een signaal dat hij een
goede vader is, die in staat is om nakomelingen voort te brengen, en ze te
beschermen", zei de Souza. Het is een evolutionaire zet die
"catfishing" - jezelf een andere identiteit aanmeten om een date te
versieren - een totaal nieuwe betekenis geeft.
Een van de nieuwe soorten werd genoemd naar Connie Keller, een donateur en de gewezen voorzitter van de raad van beheer van het Field Museum.Jonathan W. Armbruster
Een beschermer en een melancholische vis
De soortnamen van een aantal van de nieuwe
soorten verwijzen naar eigenschappen van de dieren, of naar de omstandigheden
waarin ze ontdekt werden. Zo betekent de soortnaam van Ancistrus patronus
"beschermer", wat een verwijzing is naar de manier waarop de
mannetjes van de soort hun nakomelingen beschermen. Ancistrus yutajae is dan
weer vernoemd naar twee gedoemde geliefden uit een inheemse legende uit het
Amazone-gebied, omdat de soort op Valentijnsdag ontdekt werd.
Andere soortnamen komen uit de persoonlijke
sfeer van de Souza: Ancistrus kellerae kreeg zijn naam van Connie Keller, een
belangrijke steunpilaar van de wetenschappelijke afdeling natuurbescherming aan
het Field Museum, en Ancistrus leoni werd genoemd naar een overleden collega.
Ancistrus saudades ontleent zijn naam dan weer aan saudade, het Portugese woord
voor heimwee of een melancholisch verlangen, omdat de Souza al wel eens heimwee
heeft naar haar geboorteland Brazilië.
Onder-, zij- en bovenaanzicht van Ancistrus patronus.Jonathan W. Armbruster
Bedreigingen
De nieuwe soorten harnasmeervallen worden
aangetroffen in het noordoosten van Zuid-Amerika, in een gebied in Venezuela,
Colombia en Guyana dat bekend staat als het Guyanaschild. De vissen leven er in
heldere, snel stromende beken en rivieren.
"Als je in het juiste leefgebied bent,
ga je er een boel vinden", zei de Souza. "Maar ze zijn gevoelig aan
subtiele veranderingen in het milieu. Dat hebben we vastgesteld op plaatsen
waar ze eerst veel voorkwamen, en nu zeldzaam zijn geworden door de vernietiging
van hun leefgebied."
Tot de bedreigingen van het leefgebied van
de vissen behoren grootschalige landbouw, ontbossing en het mijnen van goud.
"Goudzoekers baggeren de bodem van de
rivier op, en dat veroorzaakt een toename van sedimenten in de rivier. Dat verandert
de structuur van de leefgebieden in het riviersysteem, wat een impact heeft op
de overlevingskansen van de vissen", zei de Souza. "Een ander effect
van het zoeken naar goud, is het gebruik van kwik om het goud aan de rivier te
onttrekken. Dat heeft een impact op al de wilde dieren, en ook op de lokale
bevolking die deze vissen en andere soorten uit het stroomgebied eten."
En problemen die de meervallen treffen,
stoppen niet bij hen maar beïnvloeden ook andere soorten. "Het hele
ecosysteem is onderling verbonden - je kunt de soorten erin niet van elkaar
scheiden. Reuzenotters eten dolgraag deze meervallen, en bij jaguars is
vastgesteld dat ze hogere kwikniveaus hebben, door het eten van besmette vis of
van andere soorten die zich voeden met vis. Dit kan erge gevolgen hebben voor
het hele ecosysteem", zei de Souza. "Al de lagen in het
Amazone-bekken zijn met elkaar verbonden, van de rivieren tot het bladerdak van
het woud."
Een reuzenotter in Brazilië eet een meerval, niet een van de nieuw ontdekte soorten.
Soorten benoemen en beschermen
Volgens de Souza begint het proces van het
redden van de natuur in het Amazone-gebied, met zaken als het ontdekken van
nieuwe soorten en hen een naam geven. "Alles begint met het benoemen van
een soort, en vaststellen hoeveel soorten je hebt. Eens je de taxonomie [het
classificeren en systematiseren van levende wezens] gedaan hebt, kan je de
ecologie en het gedrag bestuderen, en maatregelen nemen om het milieu te
beschermen", zo zei ze.
"Zo is Ancistrus kellerae een soort
die we enkel kennen van de hooglanden van Guyana. Momenteel wordt dat ecosysteem
bedreigd door het mijnen van goud, maar nu de soort een naam heeft, kunnen we
proberen aan te dringen op bescherming van het gebied waar deze endemische
vissoort leeft." Een endemische soort is een soort die slechts op één
plaats voorkomt, de soort is dan endemisch voor dat gebied.
Aangezien er nog een enorm aantal onbekende
soorten in de Amazone leven, is het werk nog lang niet gedaan. "Ik heb een
niet aflatende nieuwsgierigheid - wat ligt er achter die bocht, achter die
hoek, wat zit er in die kreek, wat kan ik vinden. En dit project ging volledig
over ontdekkingen, of we nu nieuwe soorten vonden in rivieren in Guyana of in
bokalen in museumcollecties. Deze studie omvatte meer dan 500 specimens, maar
dat is slechts een druppel in de oceaan - er blijft nog zoveel te leren over
Ancistrus en andere Neotropische vissen", zo zei de Souza.
De studie van doctor de Souza, expert in Zuid-Amerikaanse meervallen
Jonathan Armbruster van het Auburn University Museum of Natural History, en
haar collega en mentor Donald Taphorn, ook een bekende Neotropische
ichthyoloog, is verschenen in Zootaxa.
